In okt jl heeft koning Mohammed VI aangekondigd dat de familiewet Mounawara uit 2002 binnen 6 maanden hervormd moet zijn, dat is deze maand dus maar we hebben nog niet gelezen dat deze hervorming ook binnenkort gaat plaatsvinden. De koning wil

 onder andere de huwelijksleeftijd verhogen naar 18 jaar voor zowel mannen als vrouwen, de voogdijwet aanpassen om gescheiden moeders meer rechten te geven, en de erfeniswet hervormen om gelijke verdeling tussen mannen en vrouwen mogelijk te maken.

Hij baseert zich daarbij op de grondwet van 2011, die de gelijkheid tussen burgers garandeert, en op de internationale verdragen die Marokko heeft ondertekend, zoals het Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van discriminatie van vrouwen . Daarom heeft het blad l’Opinion in het kader van de internationale vrouwendag een gesprek gehad   met  8 vrouwen over deze hervorming van de familiewet die een van de meest ambitieuze projecten ooit in Marokko. De tendens in de interviews met deze vrouwen is dat sommigen de hervorming niet ver genoeg vinden gaan maar ook dat het moeilijk zal zijn deze hervorming zijn beslag te doenkrijgen. Immers vooral op het platteland zal er door conservatieve normen en waarden veel weerstand zijn, een cultuur verander je niet zomaar.

Vanmiddag hebben we de laatste  kans aangegrepen om nog ’s middags uit eten te gaan, immers tijdens de ramadan zal het niet meer mogelijk zijn. We zijn met ons vieren weer naar een restaurant gegaan en hebben opnieuw heerlijk geluncht. We zullen dit moeten missen de komende weken, dit lekker eten ’s middags op een terrasje. 

In de loop van de middag ging de wind liggen en werd het bijna windstil zodat de dagafsluiting bij heerlijke weersomstandigheden plaats kon vinden. Het was vandaag stralend weer en 26º.

De laatste dagen kreeg ik hoe langer hoe meer last van pijn aan mijn voet onder de hak. Vandaag kon ik nog maar moeilijk lopen, de nodige pijn. Wel dachten eerst aan hielspoor maar omdat de voet en enkel wat opgezwollen zijn kan het ook jicht zijn. Daarom ga ik morgen met de campingbaas naar de dokter.

Zagora 11-03-2024, maandag

Volgens het Ministerie van Islamitische zaken kon zondagavond de maansikkel niet worden waargenomen in Marokko. Dit bericht stond vanmorgen in de media ( Pieter vermeldde het ook in de groepsapp Avondrood Plus) en dit betekent dat de ramadan een dag later begint dan wij en vele anderen dachten.  De waarneming  moet met het blote oog geschieden door o.a. afgevaardigden van het ministerie van Islamitische zaken en eenheden van de Marokkaanse strijdkrachten. Niet te begrijpen dat in deze tijd van technologische mogelijkheden er wordt afgegaan op waarnemingen, maar ja godsdienst en wetenschap gaan niet samen.

Vanmorgen ben ik met de campingbaas Mohammed naar de huisarts gegaan, hij maakte de afspraak en reed mij daar naar toe. Vervolgens vertrok hij en wij konden plaats nemen in de wachtkamer , 8 wachtenden voor u. Vorige keer kregen wij een een voorkeursbehandeling en waren we meteen aan de beurt, dat vonden we toen gênant, een gevoel van witte suprematie bekroop ons of op zijn minst een ongevraagde voorkeursbehandeling. We waren wel zo laf om niet te weigeren hoewel de hele wachtkamer vol zat en wij meteen aan de beurt waren. Dit zaten we o.a. te mijmeren terwijl we 1,5 uur moesten wachten. De dokter hoorde de klachten aan, we spraken Frans en Engels, er werden 2 röntgenfoto’s gemaakt en zijn conclusie was dat het een lichte verstuiking, een overbelasting van de voet  was veroorzaakt door teveel wandelen. 2 soorten medicijnen en been omhoog omdat de enkel ook gezwollen is. We moesten 400 dh betalen voor de het doktersbezoek en de röntgenfoto’s. We hebben besloten om nog 2 dagen hier in Zagora te blijven om te zien of de medicatie aanslaat. Het hier wat langer  blijven  is bepaald geen straf.

E

Het lijkt eentonig en dat is het misschien ook, de vaste gewoontes van de laatste dagen maar eentonig heeft een niet alleen de negatieve duiding van  van dufheid maar ook van een bepaald stramien. En deze gewoonte kan alleen maar in termen omschreven worden van warmte met vrienden, heerlijk eten voor weinig geld en een lekker drankje daarna met wat hapjes. Leve deze vorm van eentonigheid die morgen voorbij zal zijn als Henk en Marita verder reizen. Maar vandaag was het weer heel leuk, een late lunch, ( ik op de fiets er heen , lopen doet teveel pijn) daarna lezen en vervolgens weer bij elkaar met een borrel en gezelligheid kent geen tijd, soms is een cliché op zijn plaats.

Over het weer alleen maar goeds.

Zagora 12-03-2024,dinsdag

De eerste dag van de Ramadan in Marokko begint in Zagora met een omfloerst zonnetje,   wat diffuse bewolking of stof dat zal later vandaag moeten blijken. Wij zullen de eerste dag van de ramadan 20o24in Marokko waarschijnlijk niet vergeten, daarover zo meer.

Vanmorgen zijn Henk en Marita vertrokken naar M’Hamid, 100 km zuidelijker, daar is komend weekend het Festival Des Nomades , een festival waar wij meerdere malen geweest zijn, we zijn benieuwd naar hun belevenissen , zeker nu het festival in het teken van het soefisme staat.

Hoewel met ramadan de meeste restaurantjes gesloten zijn, konden we bij een klein café, naast de garage toch een kopje nos nos drinken.

Hoe het verder met de opening van restaurants in Zagora zit weten we het niet , we zijn vanaf 11.00 tot  19.00uur  bij de garage Iriki geweest. Vanmorgen bedacht ik dat we  van onze rustpauze ivm met mijn voet gebruik moesten maken om onze handrem te laten repareren. Ondanks de toezegging dat de handrem beter zou gaan functioneren als hij langer gebruikt was, was dat niet het geval. En in Zagora zijn garages die veel ervaring hebben met reparaties uit de tijd van de Parijs-Dakar rally’s en nog steeds komen hier bij de garages 4 x 4 trucks voor reparaties. Het kwam vooral neer op wachten, eerst op een specialist handremmen of zoiets , die kwam kijken nadat de wielen eraf waren en zei dat het gemaakt kon  worden. Ook de remschijven moesten worden geschuurd en na deze mededeling om 14.30 uur kon het wachten beginnen, voordat alles weer gemonteerd zou kunnen worden waren we 4 uur verder voorspelde de chef. Gelukkig hadden we wel stoelen bij ons zodat we op de stoep konden lezen. 

Tegenover de garage was een paadje waar we een blik konden werpen op een oud gedeelte van Zagora

We hebben tijdens het wachten tot de reparatie klaar was  naast het lezen wat we deden niet alleen nog een ring voor mij gekocht maar ook  regelmatig om ons heen gekeken . zo zagen wij bijvoorbeeld tegen vier uur , twee slapende winkeliers die op de stoep lagen . Verder een om zijn as rondjes draaiende schizofreen midden op de weg en een andere leipdoos die een oude verkreukelde krant las, die keurig opvouwde en onder zijn voet legde. En de nodige op de stoeprand zittende en hangende mannen en groepjes huisvrouwen die allengs verdwenen waarschijnlijk om het avondmaal te bereiden.  Laat op de middag zag je weer mensen met boodschappentassen en stokbroden lopen, het zou niet al te lang meer duren of er mocht weer  gegeten worden, na de bereiding uiteraard.. In eerste instantie was de reparatie van de handrem klaar om 18.15 uur maar we waren niet tevreden na een proefritje. Daarom opnieuw de wielen er onderuit en werd  de handrem bijgesteld. Daarna was het in orde en om 19.00 uur waren we op de camping, wat kun je moe worden van niets dan dan wachten. De reparatie kostte trouwens 1700 Dh, arbeidsloon en nieuwe remvoering. Of dit nieuwe of weer zelfgemaakte zijn, dat weten we niet, dat proces speelde zich elders af.

Gelukkig lijkt het met mijn voet wat beter te gaan, door medicatie en rust. Als ik het zo lees op internet dan had de arts wel gelijk met zijn diagnose van overbelasting, ik denk aan een geïrriteerde peesplaat die onder de voet zit. Het autorijden naar de garage verliep overigens prima, op dat moment niet in de gaten dat er wat aan de voet mankeert , de pijn is eigenlijk vrijwel alleen bij het lopen. Het lijkt verstandig om de brace, die we bij ons hadden, ook met het autorijden om te doen en niet alleen bij het lopen.

Er was trouwens wat stof in de lucht en hele lichte sluierbewolking, vandaar de iets minder uitbundig schijnende zon en ook op de stoep in de schaduw was het 26º.

Zagora 13-03-2024, woensdag

We hebben vannacht wat  wat minder goed geslapen , het zat ons toch niet lekker dat de handrem het wel goed deed op een flauwe helling bij de garage, echter niet op de steilere helling hier op de camping. Dus besloten we vanmorgen om weer terug te gaan naar de garage, die is ivm de ramadan ws om 10.00 uur open zei Mohammed de campingbaas. Wij waren daar om 10.20 uur, de garage was nog gesloten. Iemand die daar rond hing belde en zei dat de garagehouder eraan zou komen. Dat was dus 1,5 uur wachten, we waren niet uitgeslapen en waren er veel te vroeg, Europese tijd. En de garage ging om 11.00 uur plaatselijke tijd open, vandaar. Veel mensen gaan weer slapen  nadat ze de maaltijd voor zonsondergang hebben genuttigd . ( Suhoor is de maaltijd die voor zonsopgang wordt genuttigd om de dag te beginnen.) Maar toen de monteur er eenmaal was was het klusje snel klaar, hij heeft de handrem kabel bijgesteld. Nu doet hij het in ieder geval een stuk beter en met opnieuw de verzekering ‘als je er een tijdje mee gereden hebt doet hij het helemaal goed’ zijn we weer vertrokken, we kunnen niet anders dan dat geloven. E zijn daarna naar de souk op woensdag gegaan, dat was altijd een’vrouwensouk’ omdat er een 10-tal kraampjes stonden waar vrouwen uit het Drâadal hun huisnijverheid verkochten. Dat is echter verleden tijd, nu slechts weinig andere kramen als je het vergelijkt met de grote souk op zondag. Maar we hadden wat groente en fruit nodig , die was natuurlijk wel te krijgen op deze minder sfeervolle souk.

Vanmorgen zijn we naar de woensdag souk gegaan, die is nooit zo druk, veel minder groot dan de zondag souk

Tijdens de ramadan worden moslims  geacht tussen zonsopgang (eigenlijk: begin ochtendschemer, “zodra de zwarte draad van de witte draad is te onderscheiden”) tot zonsondergang te vasten. Dit betekent dat men niet mag eten, drinken en geen seks mag hebben tussen zsopgang en zonsondergang. Maar ben je nog klein, ziek, zwanger of op reis, dan hoef je niet mee te doen. Veel kinderen proberen vanaf een jaar of tien, twaalf al wel een paar dagen of een deel van de dag mee te vasten. Vanavond om precies 18.30 uur is de zon in Zagora ondergegaan, het eerste wat men dan doet is eten, het liefst met familie of vrienden. Elke avond eindigt het vasten met een uitgebreide maaltijd. Marokkaanse moslims beginnen meestal met drie dadels en een slok water. Daarna is er een speciale soep: harira, een gevulde soep met o.a linzen en kikkererwten. Dat vasten overdag kan best zwaar zijn, zeker als je werkt en als de temperatuur boven de 30º komt wat voor Zagora tegen het weekend voorspeld wordt en in Marrakech mogelijk zelfs 35º. Ramadan is de negende maand van het islamitisch jaar. Een uiterst plechtige met veel bidden, maar ook gezellige tijd, moslims beschouwen dit niet alleen als een heilige maar ook een feestelijke maand. Moslims herdenken in deze maand dat Mohammed zijn eerste boodschap van God ontving. Alles wat God hem vertelde, is opgeschreven in de Koran. Ook bepaalt allah in deze maand wie dit jaar zal sterven en wie geboren zal worden. Vrijwel alle Marokkanen doen mee, in hun ogen dus vieren , aan  de ramadan. 

Het is wettelijk verboden voor alle Marokkanen, ook de enkele niet moslims, om in het openbaar te eten, dit geldt niet voor toeristen uiteraard. Maar de meeste  restaurantjes zijn gesloten, gelukkig voor ons uitzonderingen daargelaten. We hoefden in de hoofdstraat niet te lang te zoeken of we vonden een restaurantje die open was. Om 15.30 uur Europese tijd gingen we daar lunchen, niet lang daarna kwamen er nog wat toeristen die ons daar zagen zitten. Prima eten, brochettes kip en -kefta met frites , grote fles Oulmès bronwater gazeuse en met fooi erbij 85 Dh, €4,- p.p. De aardbeienverkoper met zijn karretje en de slager naast het restaurantjes deden goede zaken, verwerd flink ingeslagen voor vanavond

Het weer begon stoffig en er waren wat windvlagen vanmorgen, later was er sluierbewolking en het werd 27º.

Zagora 14-03-2024, donderdag

De laatste dagen staan er voor de pinautomaten flinke rijen, er wordt voor de ramadan kennelijk flink gespaard. En hoewel het vastentijd is, wordt er in de uren dat het mag, overvloedig gegeten met vrienden en familie. We werden gisteren uitgenodigd om te komen eten bij iemand die we vaag kenen, hoewel het onbeleefd is om te weigeren hebben we dit zo goed als mogelijk afgeslagen, de gastvrijheid gaat verder dan de portemonnee diep is. Over dat overvloedig eten, we hebben het al over obesitas gehad in Marokko, na ramadan wordt er door sommigen flink gelijnd, je vraagt je af of die manier van vasten wel zo gezond is. We wennen stukje bij beetje aan de ramadan, de winkeltjes gaan ’s morgens later open zodat we gisterenmorgen zonder brood zaten, gelukkig hebben we nog knäckebröd. En het brood van vanmorgen is gisteren gekocht en in de koekenpan even opgeleukt.

Foto's van  onze fietstocht naar  het dorp Amezroud, vlakbij Zagora

Gisteren verscheen het bericht dat Belarus  de Russische handelsvertegenwoordiging had gevraagd om te helpen om de handelsbetrekkingen met Marokko te verbeteren. Dit omdat men ziet dat  de Russische handelsbetrekkingen met Marokko een groeimarkt zijn. Het gaat hier dan vooral om doorvoer handel in bv bouwmaterialen, textiel en meubels naast industriële apparatuur. En dan niet te vergeten de Russische olie, Marokko geldt als belangrijkste doorvoerland voor de goedkope Russische olie  verder Afrika in. Marokko was in 2023 een van de grootste afnemers van Russische diesel, nadat de Europese Unie een totaal embargo had ingesteld op de invoer van Russische geraffineerde producten.

Marokko neemt dan ook een neutrale positie in in de oorlog tussen Oekraïne en Rusland, Rusland en Marokko onderhouden al jarenlang vriendschappelijke betrekkingen . De Marokkaanse ambassadeur in Moskou, Lotfi Bouchaara, heeft eind vorig jaar gesproken met de Russische onderminister van Buitenlandse Zaken, Michail Bogdanov, over het versterken van de banden tussen de twee landen. Ze bespraken regionale kwesties, de ontwikkeling van de betrekkingen tussen Rusland en Marokko, en de agenda van de komende bijeenkomsten op verschillende niveaus. Ze toonden de vastberadenheid van beide landen om hun samenwerking te verdiepen en te verbeteren.

We zijn vanmorgen een stukje gaan fietsen, over de Drâa richting Tamagroute. Op de camping La Palmeraie d’Amezrou stond geen één camper, de bezettingsgraad van de camping hier is wisselend, over het algemeen staan er minder dan 15 campers. Af en toe komt er een groep en dan is het aanzienlijk drukker.  We zijn door 2 dorpjes gefietst, bij de kashba van Amezrou waren de gidsen tamelijk opdringerig. Ook kinderen zijn kennelijk minder gewend aan toeristen, er werd gezeurd om een stylo of een bonbon. Langs de weg naar Tamagrout waren verschillenden grote hotels en er werden er nog meer gebouwd. We lazen dat er bij de grote zandduinen van de Erg Chebbi een groot hotelcomplex wordt gebouwd in Timboektoestijl, nog meer toeristen om daar het ecosysteem aan te tasten.  Toen we weer in Zagora waren hebben we een kopje nos nos gekocht, er waren rond 13.00 uur verschillende restaurantjes geopend, hopelijk is dat ook zo op andere plaatsen die we zullen bezoeken.

Vanmiddag hebben we grotendeels in de schaduw zitten lezen, er was weinig wind en bij stralend helder weer werd het 28º.

Agdz 15-03-2024,  vrijdag

Op deze heilige dag in de heilige maand begon de imam vanmorgen om 5.10 met gezang waarna 5.30 uur de gebedsoproep begon, normaal is dat om ongeveer 6.15uur. Tegen 9.30  uurnamen we afscheid van Mohammed met à la prochaine, w.s. niet waarover straks meer.

We ruilden  nog een  gasfles om voor 44 Dh en we gingen beginnen aan de erg mooie route door het Drâadal. 

Deze route kenmerkt zich door de enorme hoeveelheid palmen die in de vallei staan, het zijn dadelpalmen. Helaas eist de droogte zijn tol en zullen velen hun bron van inkomsten, de teelt van dadels verliezen. Zo komen er veel werklozen, slachtoffers van de klimaatverandering zoals ook elders in Afrika. Zij zullen wanhopig proberen naar Europa te komen, leest u even mee meneer Wilders met uw ‘geen cent naar de strijd tegen klimaatverandering. 

De volgend foto's zijn een impressie van kasbah's en ksour in de Draa vallei

En dan te bedenken dat dit eerst dadel palmen waren, ontzettend om dit te aanschouwen. Niet overal zo maar wel op veel plekken. 

De Draa regio telt talrijke kasbah’s. Ze zijn te vergelijken met Europese kastelen, vestigingen en burchten. In deze van leem, steen, kiezel en hout gemaakte enorme bouwwerken beschermden de stammen zich tegen aanvallen van buitenaf. De huizen hebben houten deuren en veel bouwmateriaal is gemaakt van palmbomen. Iedere etnische stam had zo zijn kasbah('s), wat woongemeenschappen waren van soms wel honderden huizen. Sommige kasbah's waren niet bewoond, maar waren bewaakte opslagplaatsen voor dadels, graan en kostbaarheden. Er staan ook de nodige ksour( meervoud van ksar, versterkt dorp) in de Drâa vallei waarvan we nu het deel van Zagora naar Agdz hebben gereden, misschien wel het  mooiste deel van de vallei. Everdien heeft vanuit de camper meer dan 100 foto’s gemaakt, een selectie is hier geplaatst. Er staan ook foto’ van vrouwen aan hun kleding is te zien tot welke stam in de Drâa vallei ze behoren. De weg door de vallei  is ook  erg mooi met een apart aangegeven fietspad, in 2019 was hij net nieuw toen we daar reden.

Foto's van vrouwen in de Draa vallei

We staan nu in Agdz, een route van 95 km vanaf Zagora ,één van de dorpen langs de voormalige Karavaan route tussen Marokko en Afrika ten zuiden van de Sahara. die via  Marrakesh de steden aan de Atlantische Oceaan met  met Timboektoe verbindt en heeft lange tijd een belangrijke economische rol gespeeld. Het stadje met zo'n 10.000 inwoners is eigenlijk één langgerekte bebouwde weg die met enkele zijstraten het centrum van het plaatsje vormt. Timboektoe is vermoedelijk in de 12e eeuw gesticht door Toearegs als pleisterplaats voor de karavaanhandel in zout. Dit werd verruild in West-Afrika voor onder meer goud en slaven. Langs de karavaan route , werd op verschillende plaatsen tol geheven. O.a  op de plek waar we gisteren de foto maakten in Zagora , ‘Tombouctou 52 jours’.

Nog even over á la prochaine: het zou zo maar eens kunnen dat we voor de laatste keer in Marokko zijn dit jaar. Met name Everdien vindt het wel genoeg geweest, we hebben al vaak veel dingen gezien, de highlights inclusief ,dus die slaan we meestal over. Ze vindt het wel ver rijden en maakt zich soms zorgen over mijn rug.

De volgende foto's zijn gemaakt in Agdz, boven een vorm van commercie waarin een bekend icoon gebruikt  wordt.

We zijn naar het centrum gewandeld , dat is nog geen km van de camping verwijderd. Het leven kwam tegen de avond op gang, vooral met mensen die boodschappen gingen doen. Her en der smeulde de houtskool op de grill voor vanavond. Een paar handelaren probeerden ons naar binnen geloken met hun originele antieke sieraden, maar we hebben alles al na 53 jaar Marokko monsieur.

De camping hier heeft al een facelift ondergaan en men gaat nog verder opknappen. Er zijn nu afgebakende plaatsen, er is meer groen aangeplant. Alleen het sanitair is verouderd, de cassette moet nog in het toilet worden geleegd. Het was een warme dag, het werd vandaag 29º.

Ait Zineb 16-03-2024, zaterdag

Het was nog lang warm gisterenavond , ondanks het feit dat we de deur en ramen open  + de Maxxfan aan hadden was het om 23 uur nog 26º.

We wilden 2 dagen in Agdz blijven maar om praktische reden er voor gekozen om toch een stukje door te rijden. We wilden nl  langs de Carrefour in Ouarzazate en aangezien die op zondag gesloten is zouden we dan op de stadscamping moeten staan en daar hadden we geen zin in bij de warme temperaturen dit weekend. Dan liever iets buiten Ouarzazate op een camping waar het wellicht minder warm is dan in de stad.  Het lijkt wel een verantwoording om te zeggen dat we vanmorgen om ongeveer 9.30 uur zijn vertrokken richting Ouarzazate. 

Al snel klommen we via de N9 over de  weg omhoog, waar werkzaamheden waren om de weg te verbreden en bochten eruit te halen,, ondertussen genietend van de prachtige uitzichten op de bergen. Op een gegeven moment, nog voor we de top van de pas Tizi-n -Tinififft hadden bereikt, kwamen we op het punt dat de weg helemaal vernieuwd was.  Daar op een uituitzichtpunt, waren 2 jongens vogels broodkruimels en water aan het geven. We zagen  o.a. woestijnleeuweriken en een zwarte tapuit. Ze hadden ook een leguaan bij zich, Everdien schrok er voor terug om hem op de schouder te laten zitten. Gelukkig was het niet druk op de weg, we reden ons eigen tempo, af en toe iets langzamer om Everdien foto’s te laten maken. We daalden af en zagen een dorp in een oase liggen. Toen we die gepasseerd waren zagen we dat er meer groen in het landschap verscheen. Vlak voor Ouarzazate was er zelfs wat water in een riviertje, smeltwater  uit de Hoge Atlas.

Onderweg naar de top van de pas Tizi-n -Tinififft

We merken een beetje korte lontjes bij sommige mensen tijdens de ramadan, tot nu toe hebben we verder geen last van de ramadan. We hebben restaurantjes gezien waar we overdag niet alleen een kopje nos nos konden drinken maar waar we ook een lunch genuttigd hebben of zouden kunnen nuttigen zoals gisteren.  Nu zijn er heel veel Marokkanen die roken, nog  afgezien van diegenen die gewend zijn om alcohol te nuttigen, daarvoor is het soms afzien. Nu mag je als moslim wel roken na zonsondergang maar alcohol is haram, daarom kun je in bv de Carrefour geen alcohol kopen.  Er is zelfs een woord voor de woede-uitbarstingen die soms plaatsvinden , de Tramdena.  Een psycholoog , Reda Mhasni, verklaart het verschijnsel als volgt nader :. "De maand Ramadan is een verandering van tijd en ruimte, vooral met de terugkeer van Marokko, een dag  voor de heilige maand, naar de GMT-tijd en de verandering van de werktijden gedurende deze maand." Een andere belangrijke factor is de verandering in slaaptijden, die eigenlijk een verstoring van de slaap veroorzaakt. De specialist benadrukte het grote belang van de slaap voor de geestelijke en cognitieve vermogens, met name voor de aandacht en het geheugen. Volgens zijn uitleg kan de verstoring van de slaap tot o.a. gedragsstoornissen leiden.

Reda Mhasni voegde eraan toe dat vastenden tijdens de maand Ramadan last hebben van problemen met betrekking tot voeding. Zo kunnen personen die verslaafd zijn aan drugs of tabak gedragsstoornissen vertonen, maar ook thee en koffie worden door de Wereldgezondheidsorganisatie (beschouwd als verslavend. "Door de afwezigheid van deze stoffen in het lichaam van de vastende, komt hij in een hormonale-, fysiologische- en een gedragscrisis terecht.” Wat kunnen sommige psychologen toch mooi  in wollig verhullend taalgebruik gedragsveranderingen zoals agressie  duiden.

Bijna op de top voerden jongens vogels, hier de Zwarte Tapuit

In Ouarzazate zijn we eerst langs de Carrefour gegaan waar we ruim hebben ingeslagen, we hebben o.a.weer voldoende blauwaderkaas, gerookte kalkoenfilet, camembert en sardine- paté. Het was nog maar 12 km , o.a. langs de filmstudio’s in Ouarzazate,  naar camping L’Escale de Ouarzazate waar we nu staan. We hebben er al een paar x eerder gestaan, het bevalt ons hier prima door de prachtige  omgeving waar je naar verschillende kanten kunt wandelen naar kleine dorpen. We zijn gewend dat hier altijd veel campers staan, nu staan we met 8 campers waaronder 3 Nederlandse. In een daarvan een leuk jong stel met 2 kinderen die een jaar gaan reizen, in januari zijn ze begonnen . Vanmiddag een kleine wandeling gemaakt door het dorp Ait Zenib wat naast de camping ligt. Verder lekker gelezen in de schaduw  en aan het eind van de middag hier op de camping een biertje gehaald en lekker bij de camper opgedronken. De eigenaar van de camping is een Fransman die met een Marokkaanse getrouwd is, vandaar bier tijdens de ramadan. Omdat het vandaag 30º was, ging het biertje er soepel in.

Een dorp in een oase als we afgedaald zijn van de pas

Ait Zineb 17-03-2024, zondag

Het bleef nog lang zacht gisterenavond , het koelde tegen zonsopgang af tot 10º, een verschil tussen dag- en nachttemperatuur van 20º, Marokko heeft een landklimaat. Het jonge Nederlandse stel is vanmorgen onverwacht vertrokken, een vriend van hun is in Ouarzazate in het ziekenhuis beland nadat hij zich bij Zagora aan een doorn  had geprikt, een opgezwollen voet als gevolg.

We hebben een wandeling gemaakt naar een dorpje hier in de buurt. Het riviertje is El Maleh

We wilden  vanmorgen maar weer eens de fiets pakken om mijn voet te ontzien, de klachten zijn nog niet helemaal verdwenen. Maar na enig overleg  hebben toch de wandeling gewaagd naar een dorpje hier niet al te ver vandaan. De bewoners zijn erg vriendelijk, zelfs vrouwen willen wel op de foto. Een leuke wandeling totdat we ons van de gebaande paden waagden en langs kleine akkerperceeltjes richting de rivier wandelden. De paadjes  werden steeds smaller totdat we alleen nog maar  over de dijkjes van de bevloeiingskanaaltjes konden lopen, schuin en af en toe modderig en glad door hert water wat er vloeide, opgepompt uit de rivier El Maleh. Voor mijn voet was dat de goden verzoeken maar onder het motto als dit goed gaat gaat alles goed zijn we met een boog naar het dorp terug gewandeld om vervolgens weer naar de camping te lopen. We hebben ruim 5 km gelopen , wat meer dan de bedoeling was, nu afwachten hoe het verder met de voet gaat, tijdens het lopen niet veel last.

Vrouw uit het dorp die we ontmoeten tijdens onze wandeling, ze had iets statigs

We bevinden ons nu in een gebied wat ook wat schade heeft opgelopen na de aardbeving van een half jaar geleden. Hoe staat het er eigenlijk voor in de getroffen regio, vooral in de Hoge Atlas. Er is na de aardbeving een ministeriele commissie in het leven geroepen die de schade aan gebouwen moet gaan financieren evenals de hulp aan getroffen gezinnen. Afgelopen vrijdag is bekend gemaakt dat tot nu toe meer dan 50.000 gezinnen een schadeuitkering hebben gehad van 20.000 Dh, ongeveer €190,- .

Dit betreft het eerste deel van de totaal toegezegde hulp van 

Het 2e deel van in totaal 60.000 Dh  zal bedoeld zijn  de wederopbouw van woningen en de modernisering ervan, lees meer aardbeving bestendig bouwen. Er zullen meer dan 8700 woningen opnieuw gebouwd worden , ook zal er puin geruimd worden bij meer dan 15.000 woningen. Natuurlijk wordt de schade aan belangrijke monumenten zoals Ait Ben Haddou, De Saadische graven en het paleis Bahia, Volgens de commissie zal de agrarische sector de volgende hulp krijgen: er is de distributie toegezegd van 300.000 kwintalen( kwintaal is 100 kilo) gerst. Dat lijkt me erg veel, wellicht dat ik hier met de vertaling de mist in ga, in ieder geval heel veel. Dat komt ten goede aan meer dan 41.000 boeren die ook gratis 70.000 stuks vee zullen krijgen.

Ondertussen zijn ook 236 verwoeste scholen herbouwd en worden er opnieuw 42 verwoeste gezondheidscentra herbouwd waarvan de bouw in Januari is begonnen. Zo is officieel de gang van zaken, eens kijken of we nog nieuws tegen komen de komende tijd hoe het er in werkelijkheid mee gesteld is.

Onduidelijk is of dit het gevolg is van de aardbeving of van eeuwenlange weersinvloeden

In de loop van de middag zijn Henk en Marita hier gearriveerd, zij hebben zich uitstekend vermaakt op het nomadenfestival in M ‘Hamid en op de camping die ze prettig  vonden met leuke mensen, Riet en Cis bv staan daar ook al een tijdje.  We hebben alvast een aperitiefje gedronken, we gaan vanavond hier op de camping eten, ivm de ramadan kunnen we na 20.00 uur daar terecht. Wat leuk om Henk en Marita weer te ontmoeten hoewel we donderdag pas afscheid namen is het weer erg fijn en vertrouwd. En door het tijdsverschil even een misverstand, doordat wij de Europese tijd aanhouden waren we even vergeten dat we niet om 20.30 aan tafel kunnen maar om 21.30 Europese tijd, we eten vanavond een uur later dan we de laatste maanden hier gewend zijn.

Het is druk geworden op de camping, vanmiddag kwam er een zwerm Portugese motorrijders met tentjes, als die allemaal gaan eten in het restaurant…….Verder staan er ook nog 10 campers.

Het was weer warm weer, ’s middags was er wat sluierbewolking, wel weer 30º.

Ons luifeluitzicht bij zonsondergang gisterenavond