We zijn naar Oulad Driss gereden waar we op een kleine camping staan waar we 5 jaar geleden ook zijn geweest. De campingeigenaar Abdullah herkende ons, dacht dat we 2 jaar geleden hier waren geweest, wij dachten 4 jaar maar het bleek 5 jaar geleden. De camping ligt midden in het eeuwenoude dorp waar het leven grotendeels ook onveranderd doorgaat zoals het al generaties het geval is. Alleen een bord en een klein ‘reisbureau ‘ met een aanbod voor excursies de woestijn in per 4x4 is een teken van de huidige tijd.

                                                 Oulad Driss een ksar (m.v. ksour), een versterkt dorp met een paar torens.

Er zijn 4 journalisten veroordeeld omdat ze in 2017 informatie over een lopend onderzoek naar corruptie met pensioenen naar buiten hebben gebracht. Hoe zit het eigenlijk met de persvrijheid in Marokko? Nou niet best zou je in het kort kunnen zeggen. De veroordeling van die journalisten is heel recent, ze zijn op 27 maart veroordeeld tot 6 maanden voorwaardelijke gevangenisstraf en 10.000Dh boete. Omdat ze van mening zijn dat ze gewoon hun werk hebben gedaan gaan ze in hoger beroep, gesteund door de vakbond.

Dit is geen op zich staand geval. Integendeel de Marokkaanse autoriteiten laten vaker journalisten opsluiten als ze iets schrijven wat het regiem onwelgevallig is. Ook buitenlandse journalisten en politici worden òf het land uitgezet òf de toegang tot het land geweigerd wat recentelijk het geval was met de onlusten in de RIF. Toen liep het opsluiten van journalisten de spuigaten uit, in 2017 stond Marokko op de 135^ste plaats van de 180 landen waar de mate van persvrijheid was gemeten.(RSF, Reporters Without Borders)

Er zijn genoeg voorbeelden te geven waaruit blijkt dat het met de persvrijheid slecht gesteld is in Marokko, dit ondanks het feit dat er een nieuwe perswet gekomen is in 2016 die niet langer voorziet in gevangenisstraffen. De 4 journalisten die pas zijn veroordeeld zijn dit op grond van het Wetboek van Strafrecht, iets wat vaker gebeurd volgens Human Right Watch.

Ook journalisten en activisten op internet zijn rondom de onlusten in de Rif gearresteerd. Hoewel nu websites zelden worden geblokkeerd wordt er door middel van pers- en anti-terrorismewetten druk uitgeoefend om bepaalde publicaties te verwijderen/niet te publiceren, dit volgens de NGO Freedom House, een organisatie die wereldwijd onderzoek doet naar internetvrijheid.

Vanmiddag hebben we wat door het dorpje gewandeld en op een terrasje van het enige café/restaurant hebben we een jus d’orange gedronken. Af en toe kwam er een auto voorbij, meestal een 4x4 en toen de moskee uitging was het even wat drukker op straat.

We zijn de enige camper op deze kleine camping, wel zijn er wat huisje op het terrein verhuurd, er zitten Franse jongeren in. Het was prachtig weer met enkele wolken, een matige wind en 28º.

M'hamid El Ghizlane 30-03-2019

Gisterenavond kwam er een Franse jongen een praatje maken. Hij was wel benieuwd wat wij in Marokko deden, zelf was hij met een wandeltocht bezig. Ze zijn met 4 jongeren en 4 volwassenen en zijn groepje wandelde al 6 maanden door Marokko.

Het voordeel van het staan in het centrum van het dorp, het dorpsleven speelt zich bijna voor je deur af, heeft ook een nadeel, de nabijheid van de moskee. De oproep tot gebed, 5x per dag, schalt versterkt door een luidspreker over het dorp . Dat geeft overdag geen reden tot ergernis, je weet dat je in een islamitisch land bent. Echter de 1^ste oproep is nog voor 6 uur, ik wordt er wakker van, Everdien slaapt vaster. Echter vanmorgen zijn we niet wakker geworden door de oproep, hij is niet geweest, het klinkt hier zo luid dat we er beiden wel wakker van hadden moeten worden. De rest van de dag klonken de oproepen wel, misschien een compromis hier in het dorp.

Op de camping in Oulad Driss liggen een paar kamelen te wachten op eenpaar Franse jongens voor een tochtje

Er is hier niets te beleven in het dorp, (can You show me the place where the hippies meet?), toch is het een leuk dorp voor 1 of 2 dagen omdat het nog zo authentiek is. Een nog gedeeltelijk versterkt dorp, een ksar, met huizen van pisé (leem met stro), de weggetjes in het dorp gaan gedeeltelijk onder de huizen door. En dan ligt het ook nog in een grote palmenoase

Dit weekend is de paus op bezoek in Marokko en hij zal door Mohammed V! Worden ontvangen. Het is voor het eerst in 35 jaar dat er een paus Marokko bezoekt. Voor het bezoek werden in Rabat gebouwen opgeknapt, overgeverfd en kunstgras aangelegd, iets wat ook gebeurd als de koning een stad bezoekt, dan wordt de boel ook opgekalefaterd. De paus wil ook christenen ontmoeten en over de positie van migranten praten. Christenen in Marokko hopen dat hun positie door het bezoek zal verbeteren. Er zijn naar schatting enkele tienduizenden christenen in Marokko en ongeveer 50 kerken en 15 katholieke scholen Je mag zelf bekeren tot het christendom, op het bekeren van anderen staat 3 jaar celstraf. De islam is de staatsgodsdienst en als Marokkaan ontkom je hier niet aan. Als je vader moslim is, ben jezelf ook automatisch moslim. De kerken zijn dan ook voor buitenlandse christenen, Marokkaanse christenen lopen niet met hun geloof te koop. 2 Jaar geleden kwamen ze in de openbaarheid om via de media aandacht voor hun situatie te vragen, ze vroegen tevergeefs om meer rechten. De aandacht is wel gebleven, werden Marokkaanse christenen regelmatig opgepakt door de politie en meegenomen voor ondervraging, nu gebeurt dit niet meer. Over het algemeen worden christenen wel getolereerd door de moslims in Marokko hoewel dat meer geldt voor buitenlandse christenen. We hebben wel eens met studenten een discussie gehad over het geloof een aantal jaren geleden, als je duidelijk maakt dat je niet gelovig bent, dan begrijpen ze daar geen bal van, dat kan toch niet.

Er bestaat een Association Marocains Pluriels, vrij vertaald Vereniging voor Marokkaanse Diversiteit, hiervan zijn moslims, joden en christenen lid. Zij bepleiten waarden zoals tolerantie en openheid, praten oa naast geloof ook over politiek. Ze hebben ook een jeugdafdeling en enkele leden hiervan zullen morgen de paus een arganboom aanbieden, dit omdat deze boom symbool staat voor het leven, de vrede en de toekomst.

Vlak voor de camper een jonge witkruintapuit: de witkruin, het witte petje is in het 1ste jaar nog niet aanwezig, hij is aan de snavel nog wat geel, is nog week.

We wilden vanmiddag net gaan lunchen toen Everdien vroeg zullen we naar M’hamid gaan? Spullen ingepakt, afgerekend en vertrokken. Het waaide hard, er vielen iedere keer als je wilde gaan wandelen een paar dikke druppels regen, dus waarom nog blijven, helemaal alleen op de camping. Dus zijn we om een uur of half 3 naar M’hamid gereden, voluit M’hamid El Ghizlane, M’hamid van de gazelles. We zijn naar camping El Khaima gegaan waar we nu voor de 5^e keer komen. De eigenaar en zijn zoon Hassan waren er niet, die verzorgen de catering voor de Marathon de Sable, in de buurt van Merzougha, nu nam een andere zoon Abidien, de zaken waar.

Na ons kwamen er nog 3 campers zodat we nu met 8 campers staan. Naast ons staan Belgen, Ludo en Marie Claire, zij willen het festival ook wel eens meemaken.

Aan het eind van de middag verscheen er een filmpje op internet over een incident tijdens een rondrit van de koning en de paus door Rabat. Er rende een man uit het publiek op de auto van de koning af, onduidelijk is wat de bedoeling van de man was.

                                        Er waren meer moeders en  zusters van de hongerstakers dan mannelijke familieleden

Er was aan het begin van de avond een solidariteitsbijeenkomst van familieleden van hongerstakende afgestudeerde werkloze academici. Zij zijn 2 dagen geleden met een hongerstaking begonnen en zijn van plan om door te gaan met hun hongerstaking tot hun omstandigheden zijn verbeterd, ze hebben bv geen uitkering nu. Ze eisen werk en ze voelen zich achtergesteld bij de kinderen van de bourgeoisie, de makhzen, die wel door vriendjespolitiek aan een baan komen.

Zoals gezegd was er veel wind vandaag, gelukkig niet hard genoeg voor een echte zandstorm hoewel het zicht enigszins beperkt was door stof/fijn zand in de lucht. Vanochtend zwaar bewolkt met een drup regen af en toe, vanmiddag een waterig zonnetje door de sluierbewolking heen, het werd 26º.

M’hamid 31—03-2019 , zondag

Zoals andere jaren werd er vanmorgen weer brood bij de camper bezorgd even na half negen. Omdat in Europa de zomertijd weer is ingevoerd en in Marokko er niets verandert aan de tijd, zomertijd is hier standaard geworden, is het in Nederland een uur later, daar moeten we met het journaal rekening mee houden.

Vanmorgen koud gedoucht , boiler werkt niet meer op zonne-energie maar er moet er een kachel aangestoken worden. En dat is een houtkachel , slechter voor het milieu ook nog. En dat terwijl gisteren Abidien over klimaatverandering begon.

Vanmorgen even het dorp ingewandeld om de sfeer op te snuiven, altijd weer leuk hier , hoe klein het dorp ook is. Er zijn de nodige winkeltjes en reisbureautjes en er zijn altijd mensen op straat of op de terrasjes.

                                   De kameel wordt hier niet alleen voor toeristenritjes maar ook nog als lastdier gebruikt

Het Marokkaanse ministerie van Onderwijs heeft besloten om alle jonge leraren die in de afgelopen dagen niet op hun werk zijn komen opdagen om te staken, te ontslaan.

Minister Said Amzazi van Onderwijs zegt dat er een ontslagprocedure is gestart tegen de jonge leraren die in Rabat zijn gebleven om te demonstreren na de grote demonstratie van vorige week. De leraren worden ervan beschuldigd de normale gang van de openbare diensten te belemmeren en het recht van kinderen op scholing te schenden. Zij zullen worden vervangen door kandidaten die op wachtlijsten staan. Leraren die door de stakers werden tegengehouden en daardoor niet hebben kunnen werken, zullen niet worden ontslagen. Wel zullen de dagen die ze afwezig waren niet worden betaald, wat natuurlijk een merkwaardige strafmaatregel is, voor die werkwilligen was het toch overmacht.

De demonstraties en stakingen hebben volgens Amzazi geen zin daar tijdens een bijeenkomst op 13 maart al werd besloten om een einde te maken aan de contractarbeid van jonge docenten en hen de ambtenarenstatus toe te kennen. Deze ‘overeenkomst werd echter door de stakende leraren als versterkt onvoldoende van de hand gewezen. De inhoud van deze overeenkomst hebben we nergens kunnen lezen.

Op een stukje van de camping waar palmen worden bevloeid en permanent een waterplas is, zat een groepje  gele kwikstaarten die hier overwinteren

Aan het begin van de middag kwamen achtereenvolgens Ben en Ingrid en even later Bernard en Madee hier de camping oprijden. Tijdens de thee, aangeboden door Abidien, even bijgepraat. Zij hebben op de 1^ste pas een wolkbreuk gehad met veel hagel, de weg was helemaal wit, water gutste uit de bergen. Op de camping bleef het droog, we zagen wel een onweerscomplex op de radar en een pikzwarte lucht te noorden van ons. Wij kregen er wat bewolking van mee maar vanmiddag was het weer zonnig, iets minder warm dan gisteren met 24º.

M’hamid 01-04-2019, maandag

In M’hamid is een kleine souk op maandagmorgen, aan het eind van de middag en ’s avonds is er een nog kleinere vrouwensouk. We zijn vanmorgen even op de souk geweest, even omdat we niets nodig hadden én omdat hij zo klein is, maar wel leuk. Even als andere jaren is er een bestelauto van waaruit vis wordt verkocht, vis in de Sahara heeft toch iets tegenstrijdigs.

                                                                            De kleine maar leuke souk in M'hamid

De man die op de auto van de koning afrende, blijkt een 17-jarige jongen . Hij wilde een brief overhandigen aan de koning om aandacht te vestigen op de toestand van zijn beide zieke ouders die niet goed geholpen zouden worden. Eigenlijk triest zo’n wanhoopsdaad van de jongen, hopelijk wordt hij met compassie behandeld, over de gebrekkige gezondheidszorg in Marokko hebben we vorig jaar al geschreven,

De camping hier, El Khaima(= kameelharen nomadentent) is aan de overkant van de Drâa, die hier zelden water bevat. Met 1100km lengte is de Drâa de langste rivier van Marokko. Hij ontspringt in de Atlas en is een samenvloeiing van meerdere rivieren, oa de Dadès en Imini en stroomt van de Hoge Atlas de Atlantische Oceaan in in de buurt van Tan Tan Plage. Eigenlijk begint de eigenlijke Drâa pas na het stuwmeer bij Ouarzazate waar meerder rivieren, oa eerstgenoemde in uit komen, dus is de Drâa  zoals vaak beschreven wordt, sec bekeken (wat een ietwat merkwaardige uitdrukking is in dit verband) een stuk korter. Want ten zuidwesten van M’hamid gaat de rivier verloren in de zandduinen en gaat ondergronds verder. Toch zal hij zelden de monding bij Tan Tan halen, dat is alleen bij zware regenval in de Atlas. En dan nog alleen als het stuwmeer dan niet meer als reservoir kan dienen. De Drâa kun je voor een deel zien stromen door het Drâadal. Dat begint bij Agdz en eindigt bij Zagora hoewel je ten zuiden van Zagora nog een keer over een nieuwe brug gaat die over de Drâa ligt als je naar M’hamid reist en daar zit er meestal ook nog wel water in. We hebben nog nooit water in de Drâa gezien bij M’hamid, wel is er een paar jaar geleden een nieuwe brug gebouwd.

                              Kamelen grazen in de bedding van de Drâa. Op de achtergrond de brug en de nieuwe moskee.

          De craquelé  bodem van de Drâa laat zien dat de bodem totaal uitgedroogd is. De scheuren in de bodem zijn wel een halve meter diep.

Het Drâadal zullen we mogelijk niet doorheen reizen dit jaar, we kiezen waarschijnlijk bij Zagora voor een andere route, maar dat is nog niet zeker. Het is echter een van de mooiste delen van Marokko, het gedeelte van het dal tussen Agdz en Zagora. Dit omdat het een aaneenschakeling is van palmoases, kasbah’s (versterkt bouwwerk zoals bij ons kasteel) en ksour(versterkte berberdorpen) zoals Oulad Driss waar we eergisteren waren.

M’hamid behoort niet meer tot het eigenlijke Drâadal maar was wel onderdeel van de karavaanroute en in de 16^e en 17^e eeuw een belangrijke pleisterplaats op deze route, de laatste voordat de lange tocht van 50 dagen naar Timboektoe door de Sahara begon. De grootste karavanen telden wel 500 kamelen. Nu is M’hmaid belangrijk voor toeristen omdat van hieruit tochten de woestijn worden georganiseerd, per kameel of 4x4.

                                      Bij de camper zit regelmatig een baardgrasmus, heel schuw dus moeilijk te fotograferen

                             Van de markt weer op weg naar huis, vanaf een terrasje zie je dat mooi aan je voorbijkomen

Omdat Bernard en Madee gisteren filmopnamen van de wolkbreuk hadden gemaakt, werden we uitgenodigd om deze te komen bekijken op happy hour tijd. Ook Ingrid en Ben waren erbij , zij stonden prominent op de film omdat de andere camper achter hun reed van waaruit Madee de filmpjes maakte. De filmpjes lieten spectaculaire beelden zien van een enorme hagelbui waardoor niet alleen de wegen wit werden maar het water uit de bergen gutste met enorme kracht, Everdien was blij dat wij op hetzelfde moment zon hadden en alleen een zwarte lucht zagen. Het kan heel hard regenen in de Sahara, in 2006 zijn er door overstromingen in Merzouga niet alleen huizen verwoest maar zijn er ook 3 mensen verdronken. We hebben niet alleen de film gekeken, maar ook gepraat, gelachen en een borrel gedronken en zonder iemand te kort te doen , genoten van de verhalen van Bernard.

Het was weer prachtig weer, 25º met een beetje sluierbewolking in de loop van de middag. Juist tijdens de festivaldagen wordt er veel wind voorspeld, we zullen zien, het duurt nog een paar dagen.

M’hamid 02-01-2019, dinsdag

We hebben vandaag een rondje gewandeld rondom M’hamid, een hele leuke wandeling. Je komt eerst door een ksar met rondom in de oase de tuintjes waar groenten en veevoer wordt verbouwd. Prachtig aangezicht als je weer een eindje verder bent gewandeld. Een half uur later kom je weer bij een volgende ksar, die heet Laarque. Deze heeft een paar torens en is evenals het vorige dorpje ook bewoond. Hier komen niet veel bezoekers en sommige mensen komen even kijken. Een moeder met baby, een jong meisje nog, durfde te vragen hoe we heten, ze wilde niet op de foto. Bij het dorpje is ook een marabout, je kon naar binnen door een kleine gang tot bij het graf van de heilige.

                Een zomertortel, af en toe zien we die nog in Marokko, in de jaren 50 nog algemeen in Nederland, nu vrijwel verdwenen

Weer terug bij de camping kwamen Ed en Hanneke die we ook al even in Zaragoza hadden gezien., we zijn nu met 4 Nederlandse campers. Aan het eind van de middag kwamen Ed en Hanneke langs met een fles wijn als dank voor de reisverslagen die ze misschien al wel 10 jaar volgen. De achergrondinfo die we nogal eens vermelden konden ze erg waarderen, iets wat we vaker horen. Ze hebben vaker op ons blog gereageerd door de jaren heen , zijn elkaar wel eens net mis gelopen tijdens het reizen en het was heel leuk om nader kennis te maken. Hanneke is beeldend kunstenaar en had een fotoboek meegenomen met een selectie uit haar werk wat ons erg aansprak.

Je hebt reisverslagen in allerlei soorten en maten, ieder vogeltje zingt zoals het gebekt is. Ieder heeft zo zijn eigen stijl van verslag doen, van accenten leggen.

Als wij in een land zijn schrijven we vaak ook over de maatschappij in brede zin naast een reisverslag sec, als die al bestaat. Allerlei onderwerpen kunnen de revue passeren, politiek, werk/werkloosheid, drugs, maatschappelijke verhoudingen, noem maar op, zelfs theedrinken, hoewel we vaker over wijn zullen schrijven. We hebben al heel lang de gewoonte om ons te verdiepen in de cultuur van een land waar we verblijven, vaak leidt dat ook tot een mening, we staan niet waardevrij in het leven. Soms heeft dat ook tot keuzes en dilemma’s geleid. Nu gaan we bv niet meer naar Turkije onder Erdogan, hoe aardig de mensen en hoe mooi het land ook mag zijn.

Begin jaren ’70 gingen we niet naar Spanje vanwege het fascistische regiem van Franco. We wilden naar Marokko maar moesten dan wel door Spanje, na discussie besloten we dat er doorheen reizen wel kon.

We hadden al eerder voor het dilemma gestaan: kun je wel naar Marokko, ook dat kon de morele toets doorstaan ondanks de dictator koning Hassan 2, we weten niet meer welke argumenten de doorslag hebben gegeven , we zijn gegaan in 1971. En vielen als een blok voor het land, althans de cultuur en de mensen. Die liefde is altijd gebleven, de kritiek die we hebben op de misstanden hier trouwens ook .

Ach, ik heb 35 jaar in het onderwijs gezeten, een deel van mijn taak was leraar maatschappijleer, vandaar ook dat ik schrijf over de cultuur in een land in ons verslag. Ook trouwens over de natuur en het weer, 2 andere interessegebieden, dat zijn over het algemeen toch wat luchtiger onderwerpen.

                                                                            De marabout vlakbij het dorp Laaarque

                                         De Ksar Laarque, we moeten nog zien te achterhalen wat die 3 'zuilen te betekenen hebben.

Vanmiddag kwamen er nog een aantal campers , 2 4x4 campertrucks en 2 jongens, hipsters , uit Casablanca op een old time scooter met zijspan, een Vespa. Heel vervelend was het dat deze jongens de toegang tot de camping geweigerd werd omdat ze Marokkaans zijn. Marokkanen die andere Marokkanen discrimineren omdat ze Marokkaans zijn, gekker moet het net worden, Staphorst tegen Amsterdam of zoiets.

M’hamid 03-04-20190, woensdag

Het werd al een aantal dagen voorspeld maar vanmorgen aan het eind van de ochtend begon de zandstorm, ongeveer 60km per uur met windvlagen tot zo’n 80km. Dat lijkt niet zo hard maar in de Sahara voldoende om zand en stof in de lucht te blazen. Niet alleen de zon wordt gedeeltelijk verduisterd maar het zand dringt overal doorheen de camper in. Bovendien was het ook nog eens 29º waardoor je wel een deur af en toe moest open laten. We hebben wel het grootste deel van de middag buiten gezeten, je hele lichaam is dan bedekt met een laagje fijn rood stofzand, als je met een witte lap over je lichaam/hoofd veegde, kleurde die donkerrood, oren neus, ogen, overal zit zand. We borstelden ons eerst af met een handstoffer voor we naar binnen gingen Als de verwachtingen verder blijken te kloppen dan kan het wel 3 dagen duren die zandstorm, jammer van het festival.

       Bij ondergaande zon waren er windveren, ook wel vederwolken, officieel cirruswolken, bestaande uit ijskristallen op zo'n 6 tot 12km hoogte

Op de camping zijn ook piséhuisjes waar de artiesten zullen slapen tijdens hun optreden op het festival. Ieder jaar weer worden er voor die tijd herstel/onderhouds werkzaamheden uitgevoerd. De huisjes zijn onderhevig aan weersinvloeden en de elektriciteitsdraden worden ook voortdurend vernieuwd/ verbeterd op Marokkaanse wijze.

En zoals ieder jaar zijn er weer dekens, vloerkleden die gewassen worden door een paar meisjes die er met de voeten op stampen in een grote teil. En omdat er ook vloerkleden worden geleverd aan de tent bij het hotel voor de officiële opening, waren er eergisterenmorgen maar liefst 3 vrachtauto’s in de weer. Nou is in de weer een eufemisme, de vrachtauto’s stonden een paar uur stil, er werden wat vloerkleden ingeladen en tegen de muur zaten een aantal mannen om onduidelijke reden ook te wachten.

Vanmorgen zijn we het dorp nog ingewandeld met die zandstorm. Nergens is nog iets van een activiteit te zien, er moeten toch 2 podia komen.

                                                                            Reclame voor woestijntochten

Een update van een tweetal onderwerpen waar we eerder over bericht hebben:

-tijdens het bezoek van de paus heeft een imam via Facebook opgeroepen om niet naar de aankomst van de paus in Rabat te gaan. Hij is aangehouden door de brigade ‘elektronische misdaden en cybercriminaliteit. Hij zei dat hij niet de auteur was van de oproep maar het bericht had gedeeld. Degene die als eerste het bericht had geplaatst werd ook aangehouden en beiden zijn nu voorlopig weer op vrije voeten in afwachting van een veroordeling voor aanzetten tot haat en religieuze discriminatie.

-we hebben het ook gehad over vrouwenrechten en het bestaan van een Ministerie van Familie, Gelijkheid Solidariteit en Sociale Ontwikkeling. De vrouwelijke minister hiervan, Bassima Hakaoui, heeft een wetsontwerp ingediend om geweld seksueel geweld en intimidatie tegen vrouwen tegen te gaan. Dit wetsontwerp biedt steun aan slachtoffers van dit geweld en is goedgekeurd door de regeringsraad. Weer een stapje vooruit op de lange weg die nog te gaan is voor de verbetering van de positie van vrouwen.

Over het weer hebben we het al gehad, aan het begin van de avond nam de wind wat in kracht af.

Mhamid, 04-04-2019, donderdag

Vanmorgen vroeg was er nog niet veel duidelijk omtrent het festival, zou er eerst sprake zijn van 2 podia, nu is het w.s. maar 1 podium. Er is tegelijkertijd met het festival ook een moussem, een of andere stam eert een heilige. Op de een of andere manier vloeien beide gebeurtenissen samen o.a. met een fantasia naar het schijnt.

We zijn vanmorgen eerst naar het dorp gewandeld om maar eens te kijken of we wat wijzer werden, er waren nu wat activiteiten te bespeuren. Zo werden er door handelaren de eerste ‘kraampjes’, stoepverkoop, ingericht. En we ontdekten dat er een podium was gebouwd bij de grote sportzaal, dezelfde plek als vorig jaar. Nieuw was dat er nu ook maar liefst 6 politiebusjes bij het podium stonden.

In het centrum van het dorp zag je ook steeds meer jongeren arriveren per taxi, voornamelijk westerse jongeren. Veel van hen gaan naar hotelletjes en een aantal dost zich merkwaardig uit, althans in onze ogen, ze kleden zich traditioneel Marokkaans, weer eens wat anders dan een toerist in een Volendammer kostuum. We hebben het idee dat dat vooral Duitsers doen, maar dat kunnen ook vooroordelen zijn. En toen we weer bij de camper kwamen bleek dat het programma nu op internet staat met de begintijden van de optredens erbij.

Zo wisten we dus dat de officiële opening gepland stond om 16.00 uur zodat we eerst nog wat in de stad konden eten. Toen we met een paar Nederlanders bij het hotel kwamen bleek dat de opening een uur later was dan gepland. Om de tijd te doden speelde er een bandje en op een gegeven moment kwamen er ook een 4-tal reuzenpoppen met koppen van papier-maché een dansje maken wat voor een leuke sfeer zorgde bij de toen nog voornamelijk westelijke bezoekers.

Na 17.00 uur, toen de gouverneur van de provincie Zagora met andere notabelen zoals stamoudsten waren gearriveerd, kon het officiële programma van start gaan. Het begon met de zangeres Hasna El Bécharia met 2 leden van haar band die een fusion van Gnawa /Rai/Blues een paar nummers zong, morgenavond heeft ze met haar band een optreden. Daarna de gebruikelijke toespraken van een Franse vrouw die bij de organisatie betrokken is en ook van de directeur van de organisatie van het festival. Hierna volgde nog een optreden van een lokale groep waarbij op een gegeven moment een jongen danste, een traditionele dans met zijn gewaad fladderend, daarna kwam er nog een jongen bij dansen , samen met hem Tot onze verbazing kwamen er toen 2 gesluierde vrouwen mee dansen, de eerste keer dat we jongens en meisjes samen zagen dansen.

                                                  De deelnemers aan de kamelenrace, onduidelijk is wanneer die wordt gehouden

Tegen 19.00 uur gingen we naar de camper, om 20.00 uur begint het avondprogramma. Dat zal wel wat later beginnen., wij gaan er tegen 21.00 uur heen.

Jammer was dat ook vandaag het ’s middags weer begon te waaien en toen stak er een zandstorm op die tot het begin van de avond aanhield en toen afnam. De temperstuur was ook wat gekelderd en bleef op 24º steken.

M’hamid 05-05-2019, zaterdag

We zijn gisteren nog iets later naar het festivalterrein gegaan dan we van plan waren, we kwamen daar om 21.30uur en toen begon net de eerste band. Dat was een band die erg swingende muziek speelde, rock met een Marokkaans sausje, soms reggae-achtig. Het publiek, een mix van Europese en Marokkaanse jongeren en wat ouderen, reageerde enthousiast en danste mee, althans in de voorste regionen. Deze band ,waarvan we de naam niet kennen, kwam uit Sidi Ifni en kwam in de plaats van een Marokkaanse zangeres, daarom begon het ook 1,5 uur later.

Daarna kwam er een bandje met jonge jongens uit M’hamid met een mix van blues en rock zoals het hier gespeeld wordt, een gitaarbandje. Ook dit viel in de smaak van vooral de locals die dit natuurlijk allemaal kennen en teksten meezingen.

Vanmorgen zijn we naar het terrein gegaan van de moussem ter ere van de heilige Cheikh Sidi Naji. Er staan daar allemaal khaima ‘s, kamelharen tenten waar voor een deel de mensen in wonen en slapen en ook een deel bestemd is voor de handel. Er zijn sieraden en kleding, vooral doeken te koop. Na wat de hebben rondgewandeld zijn we naar een nabijgelegen terrein gegaan waar een stuk gereed werd gemaakt voor een fanasia en een kamelenrace. Dit gebeurde op Marokkaanse wijze, op het allerlaatst worden nog dranghekken geplaatst, vlaggen in de grond bevestigd en een witte finishlijn getrokken

                                                                              De fantasia is begonnen.

Daarna kon de fantasia beginnen, qua opzet leek die op die in Tafraout. 11Ruiters galoppeerden over het terrein, draaiden wat met hun geweer en dan klonk er een schot uit elf geweren als was het één schot, zo mooi gelijk. Het was kleurrijker dan in Tafraout, de paarden waren mooier opgetuigd, de ruiters hadden ook mooie gewaden aan. Het ritueel herhaalde zich een paar x en tussendoor was er op het zelfde terrein, die van tevoren besproeid was door een tankwagen, de kamelenrace.

Beide spektakels werden door vrouwen , die met hun tong een typisch gillend geluid maken, aangemoedigd. Kortom, door de moussem maakte we hier ook een fantasia mee wat genieten was.

Natuurlijk ontmoeten we hier ook ‘bekenden’ , naast de camperaars bedoelen we, zoals de kruiden/noten verkoper uit Zagora. En in het centrum, bij de kleedjesverkopers , zit een sieradenverkoper ook uit Zagora en een man die we elders ontmoet verkoopt oa tajines.

                                                      De kamelenrace is in volle gang, hier de 2 koplopers

Na een mooie ochtend nam vanaf 14.30 de wind weer snel toe tot stormachtig omstreeks 18.00 uur en daarna. Dat was de derde zandstorm op een rij, zo erg hebben we het nog niet gehad, maar goed dat de ochtenden en de avonden er minder wind was. Het werd opnieuw 24º, wat frisser aanvoelt ‘s middags met die wind. De zandstorm wordt veroorzaakt door een lagedrukgebied boven Portugal/Spanje waar talrijke buien vallen tot hier in de Atlas aan toe.

Op dit moment gaat het buiten nog zo tekeer, dat het twijfelachtig is of we vanavond de weersomstandigheden zullen trotseren en naar de optredens zullen gaan.

Mhamid 06-04-2019, zaterdag

De stormachtige wind ging gisterenavond pas laat liggen zodat we besloten om niet naar het festival te gaan, er zijn kennelijk grenzen aan ons incasseringsvermogen. Gelukkig hadden we al een leuke ochtend gehad bij de moussem zodat het besluit ons niet moeilijk viel.

We zijn vanmorgen weer naar het terrein van de moussem gegaan, er zou zand hockey zijn. Toen wij er kwamen waren er toespraken bezig, die volgens René en Dinie al een tijdje aan de gang waren. Er waren weer hoogwaardigheidsbekleders zoals stamoudsten, er werden toespraken gehouden, oorkondes uitgereikt, er werd met kamelen over het terrein gegaloppeerd  (heet dat zo) , vervolgens weer toespraken, kinderen kregen oorkondes, de paarden met hun ruiters hielden weer een soort fantasia, alleen schoten ze nu toen ze stilstonden vlak voor onze neus wat een oorverdovende knal veroorzaakte. Vervolgens toespraken, oorkondes , kamelen, paarden etc., zandhockey hebben we niet gezien. Na het optreden van een groepje mannen die zong, waarbij de geluidsinstallatie voor een meervoudige galm zorgde, zijn we het terrein nog even rondgelopen en daarna weer vertrokken, er moest ook geluncht worden. Maar het was een kleurrijk gebeuren, mannen met prachtige kleding en mooie koppen, mooi uitgedoste vrouwen.

Er werd weer gelijktijdig geschoten, vlak voor onze neus.

Er is vannacht eindelijk uitspraak gedaan tegen de leiders van de protesten in de Rif van eind 2017 en begin vorig jaar. Nadat er al schandalig hoge straffen waren geëist tot 20 jaar, waren de gevangen leiders in hoger beroep gegaan. Nu heeft dus vannacht het ‘hof van beroep’ tientallen activisten en een journalist veroordeeld tot deze krankzinnig hoge celstraffen, onder meer voor het in gevaar brengen van de staatsveiligheid. De hoogste straffen kregen Nasser Zafzafi die door de autoriteiten wordt gezien als de leider van de protestbeweging, en nog eens 3 anderen , zij werden tot 20 jaar veroordeeld. 35 Andere activisten kregen straffen tussen 2 en 15 jaar, dezelfde als waartoe zij al waren veroordeeld in eerdere instantie.

Ongetwijfeld zullen deze exorbitant hoge celstraffen nationaal en internationaal weer tot protesten leiden. Wellicht dat de sociale onrust in Algerije mede een rol heeft gespeeld bij de rechters hier in Marokko om zulke hoge straffen te handhaven in hoger beroep, nu in Algerije een volksbeweging , nadat ze met succes het aftreden van Bouteflika hebben bewerkstelligd, ook het vertrek van de hele oude kliek eisen. Mogelijk denken ze dat die straffen repressief genoeg zijn om de bevolking angst aan te jagen zodat ze zich koest houden.

Even in het kort hoe het ook al weer zat met de onrust in de Rif: in oktober 2016 braken er daar demonstraties uit nadat een viskoper om het leven kwam in een poging een partij in beslag genomen vis uit een vuilniswagen te redden en daarbij om het leven kwam. Dit was de trigger om een reeds lang bestaande onvrede over de achtergestelde positie van de Riffijnen tot een uitbarsting te doen komen. Betogers eisten betere zorg, minder corruptie en beter onderwijs in de regio. Er zijn enkele toezeggingen gedaan door de autoriteiten zoals de bouw van een ziekenhuis en een universiteit in de regio.

Er zijn permanent ordetroepen aanwezig in de Rif en vlak voor het vonnis vannacht werd de belegering van de stad Imzouren verscherpt omdat dit als het centrum van de protesten wordt beschouwd. Vanuit de gevangenis is opgeroepen om vanmiddag in die stad te protesteren tegen de vonnissen.

Nieuws uit de regio:

:-gisterenmorgen heeft de politie op aanwijzingen van de Marokkaanse inlichtingendienst, 45 km ten zuidwesten van M’hamid, ruim een ton hasiesj (chira) in beslag genomen die per 10 kamelen werd vervoerd, we zeiden het al, de kameel wordt hier nog als lastdier gebruikt. Ze waren wellicht op weg naar de kust om daar in bootjes te worden overgeladen.

-sinds dit jaar kun je nu ook pinnen in M’hamid, er is een pinautomaat nog voor de rotonde als je het dorp vanuit de richting Zagota tegenover het gebouw van de Caïd., het zit in het gebouw van Poste Maroc.

                                                                                        Dorpsbeeld M'hamid